Pluimveehouders kunnen van de overheid geen schadevergoeding verwachten. Wel zegde staatssecretaris Martijn van Dam in het fipronildebat vandaag diverse steunmaatregelen toe, die er met name op zijn gericht de financiële pijn bij de pluimveehouders te verlichten.
Wetenschap
De Tweede Kamer-leden met landbouw in hun portefeuille kwamen vandaag terug van reces om met de betrokken bewindslieden Edith Schippers (VWS) en Martijn van Dam (EZ) in debat te gaan over de crisis in de pluimveehouderij. De diverse kamerleden onderwierpen de minister en staatssecretaris aan een vragenvuur, dat grotendeels gericht was op de rol van de NVWA. Beide bewindslieden blijven bij het standpunt dat deze overheidsdienst ‘met de wetenschap van dat moment’ juist heeft gehandeld. Wel geven beide aan dat de keuzes die in november 2016 en januari 2017 door de NVWA zijn gemaakt, met de wetenschap van nu mogelijk anders waren uitgepakt.
Dega 16
Feit blijft volgens Van Dam dat niet de NVWA, maar de levensmiddelenproducenten verantwoordelijk zijn voor de ontstane crisis. “Wettelijk is vastgelegd dat een producent moet controleren of bedrijven en producten waarvan hij gebruikt maakt, voldoen aan de voorwaarden die daaraan bij wet zijn gesteld”, aldus Van Dam tijdens het debat. “Fipronil is niet toegestaan voor de bestrijding van bloedluis en dus hadden de ondernemers het bedrijf niet mogen inschakelen.” Kamerleden vroegen zich af of pluimveehouders hadden kunnen weten dat dit middel werd gebruikt, daar de onderneming Chick Friends geen openheid van zaken gaf over de samenstelling van het gebruikte product. Van Dam gaf toe dat ondernemers niet konden weten dat fipronil onderdeel van de samenstelling was. “Maar op de facturen stond het gebruik van Dega 16 en ook dat middel is in de pluimveehouderij niet toegestaan. Een eenvoudige check op de website van het CTGB was genoeg geweest om dat te achterhalen.” Daarnaast was het bedrijf dat werd ingeschakeld niet gecertificeerd voor plaagdierbestrijding. Het IKB-Ei logo had alleen betrekking op de schoonmaaktak van het bedrijf. “Ook dat hadden de ondernemers zelf kunnen achterhalen bij instanties”, meent de staatssecretaris.
Communicatie
Toch blijft bij Kamerleden en sector het gevoel bestaan dat eerdere communicatie vanuit het NVWA over de vermoedelijke aanwezigheid van fipronil in de keten, veel ellende had kunnen voorkomen. Van Dam en Schippers geven aan dat dit het gevolg is van het feit dat de vondst in januari onderwerp is geworden van een strafrechtelijk onderzoek. “Daardoor is bij de toezichthoudende kant van de NVWA vanaf dat moment geen zicht op de uitkomsten van vervolgonderzoek”, aldus Van Dam. Jacco Geurts (CDA) en Frank Futselaar (SP) verbazen zich over deze verklaring, zeker nu gebleken hoe groot de gevolgen zijn geworden omdat niet eerder is ingegrepen. “Had niet in generieke termen met de sector gedeeld moeten worden dat aandacht voor en onderzoek naar fipronil nodig was? Kun je van ondernemers verwachten dat ze iets laten onderzoeken als ze niet weten waarnaar ze moeten zoeken?”, vroeg Geurts zich af.
Onderzoek
Van Dam en Schippers hebben inmiddels Eerste Kamerlid Winnie Sorgdrager gevraagd het onderzoek te leiden dat inzicht moet geven in het verloop van deze crisis en hoe dit in de toekomst kan worden voorkomen. “We moeten kijken hoe we de communicatie van de overheid naar de sector kunnen verbeteren, maar zeker ook naar het omgekeerde traject. In de sector waren signalen dat er iets niet in de haak was. Die signalen zijn niet gedeeld met de overheid. De communicatielijnen zullen een belangrijk onderwerp van het onderzoek zijn”, zegde de bewindsman toe.
De komende tijd buigen Schippers en Van Dam zich over de onderzoeksvragen die zullen worden belicht door de commissie Sorgdrager. Deze zullen nog worden voorgelegd aan de Kamerleden alvorens de commissie aan de slag gaat. Het debat van vandaag krijgt op verzoek van de Kamerleden na het reces nog een vervolg.
Schade
Wageningen Universiteit heeft onderzoek naar de financiële gevolgen van de fipronil-affaire. Op basis van die analyse is de voorlopige directe schade vastgesteld op 33 miljoen euro voor pluimveehouders. Van Dam zegde in het fipronildebat geen schadevergoeding toe. Wel treft hij, onder andere in overleg met overheidsdiensten en financiers, een aantal maatregelen die individuele ondernemers ruimte moeten bieden de huidige crisis te overbruggen. “Maar een aantal ondernemingen zal het niet redden”, constateert Van Dam. De steunmaatregelen variëren van uitstel van betaling van belasting en afdracht aan het diergezondheidsfonds, tot uitstel van krediet bij de bank en openstelling van de borgstellingsregeling voor het aanvragen van nieuw krediet. Ook het beschikbaar stellen van geld voor onderzoek naar alternatieve bestrijding van bloedluis en het schoonmaken van stallen na verontreiniging met fipronil schaart de staatssecretaris onder de steunmaatregelen voor de sector.
Stallen
Ondernemers die fipronil hebben ingezet, doen er momenteel alles aan om vrij te raken van het gewraakte middel. Ruimen van dieren is het uiterste middel. Voor het verwijderen van fipronil uit de dieren kan via een wijziging van het voerregime worden gezorgd dat de dieren in de rui komen. Hierdoor verdwijnt fipronil uit het dier. Daarmee zijn de stallen zelf echter nog niet ontdaan van fipronil. Onderzoek van Wageningen UR toont aan dat behandeling met waterstofperoxide waarschijnlijk een effectieve methode is om fipronil te verwijderen. Van Dam hoopt daarover op korte termijn de definitieve resultaten te kunnen presenteren.
